Σεξ, ναρκωτικά και φιλοσοφίες σε ιστορία του Σκρουτζ Μακ Ντακ.

 

1. Εισαγωγή για τους αμύητους. Οι ιστορίες με τους ήρωες του Ντίσνεϊ πάνε πίσω πολλές δεκαετίες. Δεν γράφτηκαν όμως από τον Ντίσνεϊ. Στην πραγματικότητα η αυτοκρατορία που κτίστηκε στον Μίκυ, τον Ντόναλντ, τον Σκρουτζ και τους άλλους παρέες, οφείλεται σε μια στρατιά σχεδιαστών που έφτιαξαν χιλιάδες ιστορίες. Οι σχεδιαστές δεν ήταν μόνο αμερικανοί, αφού εκδίδονται ιστορίες με ήρωες του Ντίσνεϊ και από άλλες χώρες, νοουμένου ότι πληρούν κάποια κριτήρια. Αξιοσημείωτη είναι η Ιταλική συνεισφορά, η οποία εμβολίασε τις πιο απλοϊκές αμερικάνικες ιστορίες. Ξεχωρίζουν επίσης και οι Ολλανδοί σχεδιαστές. Σημαντικότερος κλασσικός σχεδιαστής της πρώτης εποχής (1930-1960) θεωρείται ο Καρλ Μπαρκς, ο οποίος επονομάζεται και «παπιάνθρωπος» αφού ήταν εκείνος που εισήγαγε πολλούς νέους χαρακτήρες παπίρων, με πιο σημαντική εκείνη του ιδίου του Σκρουτζ Μακ Ντακ.

2. Η ιστορία. Αναφέρομαι στην ιστορία «Βασιλιάς Σκρουτζ ο Α’» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Κόμιξ του Δεκεμβρίου 2011. Προκειται για την τελευταία ιστορία του Καρλ Μπαρκς πριν βγει στη σύνταξη. Ο Μπαρκς δεν σχεδίασε αυτή την ιστορία. Έγραψε το σενάριο αλλά το σχέδιο το είχε κάνει το 1967 ο Τόνυ Στρομπλ . Η γνωστή οικογένεια των παπίρων κάνει τη βόλτα στο πάρκο όπου βρίσκεται ένας προφανώς ανατολίτης μάντης, ο Σουάμι Χαν Χαν, ο οποίος τους πληροφορεί πως είχε γεννηθεί το 2050 ΠΧ. Ο Σκρουτζ δεν πείθεται φυσικά, αλλά πιο έντονα αντιδρά όταν ο μάντης του ζητά μια δεκάρα για να του πει το μέλλον. Ο μάντης ακούγοντας τη φωνή του Σκρουτζ ταράζεται, και με πολλή επιμονή καταφέρνει τελικά να βάλει τις παπίρες στη σκηνή του. Εκεί τις μαγεύει και τις παίρνει πίσω 40 αιώνες. Μαθαίνουμε πως ο μάντης ανεγνώρισε στη φωνή του Σκρουτζ τη φωνή ενός πανάρχαιου βασιλιά με τον οποίο είχε πολεμήσει τότε, και ο οποίος γνώριζε τον χώρο φύλαξης ενός σημαντικού, απροσδιόριστου θησαυρού. Ο μάντης αναγκάζει τις παπίρες να πιουν ένα μαγικό φίλτρο, το οποίο τους επαναφέρει κάποια ιστορική μνήμη και ξαφνικά παρακολουθούμε τια παπίρες να ζουν τη ζωή κάποιας αρχαίας βασιλικής οικογένειας. Ενώ όλα πήγαιναν καλά, έρχονται οι εχθροί, γίνεται μάχη, και ο βασιλιάς των εχθρών, που δεν είναι παρά ο ίδιος ο μάντης Χαν Χαν, βρίσκεται αντιμέτωπος τετ α τετ με τις παπίρες. Η πλοκή είναι γρήγορη με ανατροπές. Σε κάποια φάση ο Χαν Χαν, ενώ βρίσκεται σε δύσκολη θέση, ξεγελά τον αρχαίο βασιλιά Σκρουτζ και τους υπόλοιπους και καταφέρνει να πιεί ένα μαγικό φίλτρο με καταλυτικές συνέπειες: πίνει το φίλτρο της αθανασίας και της αφθαρσίας. Η ιστορία συνεχίζεται με γρήγορες εναλλαγές με απόσταση 40 αιώνων η μια από την άλλη. Οι παπίρες επικρατούν στο τέλος, και καταλήγουν σε συμβιβασμό μπροστά στον θησαυρό. Ο Χαν Χαν θέλει μόνο μια μικρή λύκηθο με γκρίζα σκόνη. «Δεν περιμένω να καταλάβεις την αξία της» λέει ο Χαν Χαν στο ανιψάκι του Ντόναλντ. Σε μια έκρηξη αυτοκριτικής, και στην κορύφωση της ιστορίας, ο Χαν Χαν θυμάται την στιγμή εκείνη πριν 40 αιώνες που είχε πιει το φίλτρο της αθανασίας όταν ήταν «νέος και άμυαλος». Η γκρίζα σκόνη αποτελεί το αντίδοτο. Ο Χαν Χαν την καταπίνει, και αμέσως καταρρέει. Δηλώνει κουρασμένος και τρομερά μόνος, και πάει να συναντήσει τη στάχτη στην οποία μεταβλήθηκαν οι στρατιές και οι όμορφες σκλάβες του. Ο Σκρουτζ και ο Ντόναλντ λούζονται στο χρυσό και τα πετράδια του δικού τους μεριδίου.

Βασιλιάς Σκρουτζ ο Α'.

3. Ο σχεδιαστής. Η ιστορία την οποία περιγράφω σχεδιάστηκε ξανά από τον Ντάαν Γίππες πριν από 4 χρόνια. Το σενάριο είναι φυσικά το ίδιο, αλλά η σχεδιαστική γραμμή πολύ διαφορετική. Ο Γίππες παρουσιάζει πιο γεμάτες εικόνες, με λεπτομέρεια και κίνηση. Η τεχνολογία του 2007 ήταν υποθέτω πολύ πιο φιλική και προχωρημένη σε σχέση με 40 χρόνια πιο πριν. Τα σχέδια του Γίππες είναι επίσης πιο εκφραστικά, με κατά το δυνατόν πιο εξανθρωπισμένες παπίρες. Αυτή η διαφορά δεν αφορά μόνο την αισθητική, γίνεται και ουσία.

4. Το σεξ. Δεν είχε ποτέ δεσπόζουσα θέση στις παραγωγές της Ντίσνεϊ. Βλέποντας και τις ανοησίες που παρακολουθούν τα κοπελλούθκια από το κανάλι της εταιρείας, βλέπω μια επιφανειακή και μάλλον υποκριτική προσέγγιση, που μάλλον καταπιέζει τα όποια συναισθήματα. Από την άλλη δεν μπορούν να το «κρύψουν» εντελώς, αφού οι δεκαπεντάχρονοι που πρωταγωνιστούν δεν θα ήταν δεκαπεντάχρονοι χωρίς τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Σε αυτή την ιστορία όμως έχουμε κάτι το πρωτοφανές. Οι αρχαίες παπίρες κάνουν τη βόλτα τους στην αγορά κοιτάζοντας την καινούργια πραμάτεια που ήρθε από μέρη μακρινά. Ξαφνικά βλέπουμε ένα ξελιγωμένο Ντόναλντ να τρέχει προς τη νέα παραλαβή από… «τσαχπίνες σκλάβες από τη Χαλδαία.» Στο αμέσως επόμενο καρέ βλέπουμε και τα ανιψάκια να έχουν περάσει τις αλυσίδες σε κάτι πολύ νεαρά αγριοκόριτσα, και να τις παίρνουν μακριά με ένοχο βλέμμα. Ο Σκρουτζ φυσικά τους κόβει τη λίμπιντο επικαλούμενος οικονομικές δυσκολίες: «Αν αγοράσεις άλλες τσαχπίνες σκλάβες, θα πρέπει να αυξήσω τους φόρους για να τις θρέψω.» Γουάου! Πως ξέφυγαν τέτοιες αναφορές από τη λογοκρισία; Και το σκάνδαλο δεν τελειώνει εκεί. Κοιτάξτε τα σχέδιο του Στρομπλ του 1967:

Ένας ξελιγωμένος Ντόναλντ.

 

Πονηρά ανιψάκια.

Και το σχέδιο του Γίππες:

Προχωρημένες γκόμενες.

Οι προκλητικές αυτές γκόμενες θα μπορούσαν να εξάψουν τη φαντασία σε πολλές παπίρες – και όχι μόνο!

5. Τα ναρκωτικά. Βρισκόμαστε στη φάση της μάχης, 40 αιώνες πιο πριν. Ο Χαν Χαν προσπαθεί να παραβιάσει το θησαυροφυλάκιο του Σκρουτζ και οι παπίρες αμύνονται με όλα τα μέσα. Και ξάφνου εκεί μέσα στη μέση της μάχης, τα ανιψάκια το ρίχνουν στο τραγούδι! Τραγουδούν τις περιπέτειες του βασιλιά τους και αναφέρονται στις πόλεις που κούρσεψε. Κάποιοι περιέγραψαν αυτή την παράδοξη λεπτομέρεια ως «ομηρικό» ή αρχαιοελληνικό επηρεασμό. Δείτε:

Μαστουρωμένα ανιψάκια.

 

Χμμ, το 1967 δεν ήταν πιο πιθανό να παραπέμπει αυτή η σκηνή σε ψυχεδέλεια; Η χρήση ναρκωτικών σε μάχες δεν είναι πρωτοφανής, τι πιο φυσικό λοιπόν για τον Μπαρκς να συνδυάσει τις ιστορικές του γνώσεις με το κλίμα της τότε εποχής. Πάντως, ενώ υποτίθεται πως οι παπίρες αντιμετωπίζουν θανάσιμο κίνδυνο από τους υπέρτερους εχθρούς, τα ανιψάκια που τραγουδούν έχουν ένα μπλαζέ ύφος, που σε τίποτα δε θυμίζει μάχη.

6. Ο θάνατος. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της ιστορίας βρίσκεται στο τέλος της. Ο Χαν Χαν νικημένος από τις παπίρες δέχεται συμβιβασμό στο μοίρασμα του θησαυρού. Εκείνο όμως που ζητούσε δεν ήταν χρυσάφι ή πετράδια. Σαράντα αιώνες ζωής είχε βαρεθεί. Εκείνο που γύρευε ήταν λύτρωση, ήταν το τέλος. Λύτρωση από αυτό που λογικά φαίνεται ως η υπέρτατη επιδίωξη: αθανασία και αφθαρσία μαζί. Αυτό όμως το καθεστώς της ζωής του, κατέληξε να γίνει η φυλακή του. Δείτε πως είδαν τη σκηνή οι δυο σχεδιαστές:

Ο θάνατος της αθανασίας 1967.

 

Ο θάνατος της αθανασίας 2007.

 

Έχουμε δει ξανά ήρωες που κουβαλούν μαζί τους την αφθαρσία. Το στερεότυπο λέει πως συνδέονται με το απόλυτο καλό ή το απόλυτο κακό, έννοιες που ως απόλυτες πρέπει να είναι και άφθαρτες και αθάνατες. Ο Μπαρκς επέλεξε στο σενάριο του όμως να χρησιμοποιήσει την μειοψηφούσα νοοτροπία που επίσης συναντούμε και αλλού, και αναφέρεται σε αθάνατους ήρωες που γυρεύουν με κάποιο τρόπο την λύτρωση … από τη ζωή.
Αυτή η κατάσταση μας επιτρέπει να βγάλουμε και συμπεράσματα για την ίδια την ουσία της ύπαρξης του ανθρώπινου γένους. Η προέκταση, η λογική προέκταση λέει πως αν η ανθρώπινη ύπαρξη ξεφύγει από τα τετριμμένα, τότε μπορούμε να δούμε τα όρια της, και τη σημασία της. Και τα όρια της δεν είναι κατ΄ ανάγκη καλά. Το νόημα της φυσικής αθανασίας και αφθαρσίας φθείρεται με την πάροδο του χρόνου. Χάνεται η ουσία χάνεται και το κίνητρο του να κάνεις εκείνα που επιθυμείς περισσότερο, να ιεραρχήσεις προτεραιότητες λαμβάνοντας υπόψιν το πεπερασμένο του χρόνου σου. Ο Χαν Χαν απομονωμένος και απελπισμένος, μας συγχύζει για λίγο αφού γυρεύει ένα θησαυρό. Η ανατροπή έρχεται όταν αντιλαμβανόμαστε πως ο θησαυρός που γυρεύει αφορά – επιτέλους- τον τερματισμό της ζωής του.

7. Η Φιλοσοφία. Με δυο λόγια, η αθανασία είναι κακό πράγμα. Αυτή η εκτίμηση ίσως να μην είναι και τόσο «ταμπού» και για αυτό το λόγο εμφανίζεται σε ιστορία της Ντίσνεϊ. Να σημειώσετε όμως πως γενικά η έννοια θάνατος απουσιάζει πλήρως από αυτές τις ιστορίες, άρα η εμφάνιση της με τόσο δραματικό τρόπο, σοκάρει.

Αν το φιλοσοφήσουμε όμως και λίγο, η έννοια της αθανασίας εμπλέκει και άλλα πράγματα: είναι μέρος μιας ουτοπίας. Μιας ουτοπίας από αυτές που φτιάχνουν οι κομμουνιστές και οι Χριστιανοί. Μια ουτοπία ελλιπή μεν, αλλά περιέχουσα το βασικό συστατικό: την αθανασία, ως χαρακτηριστικό του τελείου. Αθανασία της ψυχής υπόσχονται οι χριστιανοί (στον άλλο κόσμο), την τέλεια κοινωνία υπόσχονται οι κομμουνιστές. Η ιστορία του Μπαρκς, δεν είναι φυσικά οριστικό δικαστικό πόρισμα, αλλά δείχνει με παραστατικό τρόπο πως η αθανασία κάνει κακό στην υγεία.

Το ίδιο και οι ουτοπίες, οι οποίες υπερβαίνουν την ανθρώπινη φύση. Κατ’ ακρίβεια αντιπαρατίθενται με την ανθρώπινη φύση, η οποία στην φυσιολογική της ανάπτυξη λειτουργεί καλύτερα μέσα σε περιορισμούς. Περιορισμούς στον χρόνο, περιορισμούς στην τελειότητα. Περιορισμούς που δίνουν κίνητρο να βελτιωθείς, να αλλάξεις, να αφήσεις κάτι πίσω σου.

Το ανιαρό καθεστώς της αιωνιότητας σε κάνει τεμπέλη, σε απομονώνει, και σου στερεί το νόημα της ζωής.

Το ίδιο και οι ουτοπίες.

Πηγή φωτογραφιών της ιστορίας του 1967, εδώ.