Η δική μου ανάγνωση της «Προσμονής και της Απόγνωσης» του Γιώργου Παυλίδη.

Λίγες μέρες μετά που πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του Γιώργου Παυλίδη «Της προσμονής και της απόγνωσης», έπρεπε να βοηθήσω το γιο μου σε μια σχολική εργασία.  Έπρεπε να γράψουμε κάτι για ένα μύθο του νερού.

Η μνήμη ήταν πολύ φρέσκια για να μου δώσει οποιαδήποτε άλλη επιλογή από το να χρησιμοποιήσω στοιχεία από το βιβλίο. Φυσικά, ενώ ο Γιώργος ζούσε στον Λάρνακα – το χωριό καταγωγής του παπά μου – , εγώ ήμουν από την αρχή βούτυρος  Λευκωσιάτης, και όχι μόνο δεν συμπαθούσα το χωριό όταν ήμουν μωρό αφού πάντα μύριζε άσχημα, δεν ήξερα καν την ιστορία και τους μύθους του. Έτσι έστειλα μήνυμα στο Γιώργο αναζητώντας επιβεβαίωση, και πιο κάτω ακολουθεί ο σχετικός διάλογος:

• Καλησπέρα Γιώργο.  Οι 3 κόρες και η πυραμίδα αφορούν το Τρουλλίν;

• Ακριβώς! Και το παράξενο Γιάννο είναι ότι την ίδια ιστορία, με ασήμαντες παραλλαγές, την άκουσα πριν την εισβολή από τη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου…

• Ωραία! Θα αξιοποιηθεί αφού ο γιος μου πρέπει να γράψει έκθεση για ένα «μύθο του νερού».

• Θέλω πνευματικά δικαιώματα!

• Θα τα αποδώσω 🙂 !

Ο Κωστής για τον Λάρνακα.

(Στοιχεία για την πιο πάνω ιστορία που αφορά τον πυραμιδωτό λόφο που βρίσκει κάποιος ανεβαίνοντας στον Λάρνακα της Λαπήθου από τον Κοντεμένο, όπως την έγραψε και την ορθογράφησε ο Κωστής μου, βρήκα στον  «Φιλόσοφο Οζνέρ» στο βιβλίο του Γιώργου.)

Εδώ είμαστε λοιπόν, να κάνουμε ξανά ανάγνωση του βιβλίου, και να αποδώσουμε “δικαιώματα”!

Να δούμε πρώτα κάποια τεχνικά δεδομένα. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2013, από τις εκδόσεις «Αρμίδα», ένας οίκος που από  όσο γνωρίζω κάνει εξαιρετική δουλειά στην προβολή έργων νέων συγγραφέων.

Αποτελείται από 20 περίπου μικρές αυτόνομες ιστορίες που απλώνονται σε 138 σελίδες. Δεν ξεκινά όμως με ιστορία του Γιώργου. Ξεκινά με μια ιστορία του Τάκη Χατζηγεωργίου που αφορά τη δική του γέννηση, τα μακρινά χωριά της Πάφου, το Κυπριακό πρόβλημα, τα ορατά μα εξ ίσου μακρινά χωριά της Κερύνειας.

 

Ο τίτλος είναι εξόχως ενδεικτικός για το περιεχόμενο. Παίζει με την αντίθεση του θετικισμού που εκφράζεται με το αίσθημα της  «Προσμονής» και του αρνητισμού και της απελπισίας που εκφράζονται με την  «Απόγνωση».  Εκ των υστέρων, εύχεσαι να έγραφε παραμύθια ο Γιώργος και όχι να μετέφερε ιστορίες. Γιατί το παίξιμο με τα θετικά και τα αρνητικά της ύπαρξης μας, τα όμορφα και τα άσχημα μας, δεν είναι μόνο το ώριμο περιεχόμενο ενός βιβλίου, είναι η ζωή η πραγματικότητα και ο αγώνας  των περισσοτέρων από εμάς.

Θετική είναι η ελπίδα πως μεγαλώνοντας, και παλεύοντας για κάποια πράγματα, αυτά θα γίνουν καλύτερα, θετική είναι η φιλοδοξία πως τις ντε φάκτο κακές καταστάσεις που βιώνουμε, μπορούμε να τις αλλάξουμε. Θετική είναι η ευχή να μπορούν «να περνούν και  οι άνθρωποι πάνω από τις γραμμές όπως περνούν τα χτηνά, τα νερά ο αέρας και τα πουλιά.»

 

Ο Γιώργος Παυλίδης – όπως και εγώ, όπως και η πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν σήμερα στην Κύπρο ανήκει στο Κυπριακό πρόβλημα. Δεν ανήκουμε στη γενιά του Κυπριακού προβλήματος – ανήκουμε στο ίδιο το Κυπριακό πρόβλημα. Γι’ αυτό το λόγο προφανώς, η πρώτη ιστορία που παρουσιάζει ο Γιώργος στο βιβλίο έχει να κάνει με μια από τις πιο δύσκολες μέρες στην ιστορία του Κυπριακού προβλήματος: την μοιραία εκείνη 20η Ιουλίου του 1974.

Η ιστορία αυτή, του «Μπίλη» εξυπηρετεί πολλούς άλλους σκοπούς:  την περιγραφή μιας άλλης ζωής, εκείνης των μυθικών παιδικών χρόνων, της εποχής της αθωότητας και της πολυτέλειας της αποστασιοποίησης.  Μας περιγράφει κάποιους χαρακτήρες που κοσμούσαν εκείνη τη ζωή. Μας λέει για την παπαδιά η οποία προφανώς καταπιεζόταν από τις αυστηρές θρησκόπληκτες απόψεις του παπά για το σεξ, και έκανε μάτι στον …τράγο, μια παρατήρηση η οποία από μόνη της δίνει στο βιβλίο και την ιδιότητα της ιστορικής μαρτυρίας για θρησκευτικά, ιστορικοσεξουαλικά ζητήματα.

Όλα αυτά που έγιναν θρύψαλα όταν έπεσε η πρώτη πόμπα. Είναι ίσως ενδιαφέρον το γεγονός πως στα περισσότερα χωριά της Κύπρου, η 15η Ιουλίου του 1974 δεν σήμαινε και πολλά πράγματα, σε αντίθεση με την 20η του μήνα όταν τα αεροπλάνα του εισβολέα δεν σου έδιναν το δικαίωμα να τα αγνοήσεις.

 

Στη συνέχεια, το βιβλίο περιοδεύει στα φοιτητικά χρόνια του Γιώργου και στη γνωριμία του με τον τουρκοκύπριο συμπατριώτη μας Ζεκκί.  Ο Ζεκκί λοιπόν ήταν ο πρώτος Κυπραίος που συνάντησε στη Μόσχα ο Γιώργος, και ήταν επίσης ο Παφίτης Τουρκοκύπριος που έμενε στο σπίτι του στο Λάρνακα της Λαπήθου.

Εδώ ταιριάζει μια προσωπική αναφορά: στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80 όταν είχα τελειώσει τις δικές μου σπουδές, είχα οργώσει την τότε διαθέσιμη Κύπρο, και αγάπησα πιο πολύ την περιοχή του Ακάμα και της ορεινής Πάφου. Αξιοποιώντας ένα πρόγραμμα του προέδρου Γιώργου Βασιλείου απέκτησα το δικαίωμα να συντηρήσω και να μείνω σε ένα σπίτι στο τουρκοκυπριακό χωριό Τέρα. Ένα χωριό του οποίου όπως έμαθα αργότερα, οι κάτοικοι μετέβησαν ένα χρόνο μετά τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974 στον …Λάρνακα της Λαπήθου! Στο βιβλίο υπάρχει  αμφίδρομη αναφορά σε Πάφο και Κερύνεια, σε Τέρα και Λάρνακα της Λαπήθου η οποία οφείλω να παραδεχτώ πως με άγγιξε πολύ προσωπικά.

Οι λοιπές ιστορίες του πρώτου μέρους του βιβλίου αφορούν την περίοδο της ηδονικής επα – ανακάλυψης του βορρά , του Λάρνακα της Λαπήθου, της μυρωθκιάς του Πενταδάκτυλου των αγνώστων μας από εκεί συμπατριωτών. Όλων αυτών των εκπληκτικών εξελίξεων που ακολούθησαν εκείνη την άλλη φοβερή ημερομηνία, την 23η Απριλίου 2003.  Μια κατάσταση ηδονής που καταλάβαιναν αρκετοί, πολύ περισσότεροι από εκείνους που είχαν δει μόνο μια «λειτουργική» βελτίωση για της προσωπικές ανάγκες και βίτσια τους. Θεωρώ πως ανήκω στην πρώτη ομάδα, και πιστεύω πως είμαστε ακόμη  περισσότεροι και από εκείνους τους μίζερους που μπορούν να δουν μόνο τη δεύτερη, τη μειοψηφική ομάδα.

Μετά έρχεται στο σκοτάδι.

Δεν είναι μόνο οι ιστορίες ανθρώπων   που πόνεσαν, που βασανίστηκαν, που αδικήθηκαν μετά το 1974, και κυρίως με την *πάροδο* του χρόνου μετά το 1974. Είναι μαζί και η ανατροφοδοτούμενη απελπισία του μεγαλώματος, η σύγκριση με την πραγματικότητα που συνθλίβει τα όνειρα, τα μικρά φευγαλέα ζητηματάκια της καθημερινότητας.

Είναι ο εφιάλτης, όπως τον κατάλαβα στην πολύ ενοχλητική ιστορία «Παραισθήσεις».

Είναι η σκέψη πως όλα εκείνα τα ιδανικά στα οποία πίστεψες ίσως να μην ήταν τελικά  τόσο «ιδανικά» όσο νόμισες. Είναι η στιγμή που φαίνεται εξόχως πιθανό πως πίσω από τον ψηλό τοίχο τα πράγματα είναι αλλιώς.

Είναι ακόμα η αμφιβολία που υφέρπει και το το ροκάνισμα του ορθολογισμού που τρομοκρατεί!

Είναι όμως και τα ταξίδια που περιγράφει ο Γιώργος, η ανάγκη να πάεις μακριά, να ξεφύγεις, να νοιώσεις πράγματα *πραγματικά* σε τόπους με βαριά ιστορία.

Είναι τέλος και η απόλυτη κακία του καρκίνου  το αδιανόητο της ευθανασίας, η επαφή με την τραγωδία ζητήματα πολύ μαύρα που πραγματικά βαραίνουν τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου του Γιώργου. Ο «Στρατής» μπορεί να είναι πολύ ειδική ιστορία, πολύ προσωπική για να είναι αληθινή είναι όμως η συντομογραφία της ζωής μας. Το σενάριο με το οποίο μεγαλώνουμε οι περισσότεροι από μας, λιγότερο ή περισσότερο.

Το βιβλίο τελειώνει με την “Απόγνωση” τελειώνει με μαύρο. Πολύ μαύρο Δυστυχώς.