Εκείνο, το επιθυμητό 5%

Τον καιρό που ήμουν νέος, ρομαντικός και ιδεαλιστής, έβλεπα την εφαρμογή της απλής αναλογικής ως ένα απαραίτητο βήμα για το προχώρημα της δημοκρατίας. Θεωρούσα πρωταρχικής σημασίας τη δυνατότητα μικρών ομάδων ανθρώπων να εμφανίζονται στην πολιτική σκηνή του τόπου και να έχουν μια  ευκαιρία συμμετοχής και προσφοράς στα κοινά.

Τότε ανήκα στους Οικολόγους. Και νομίζω η πορεία αυτού του προσωπικού όπως εξελίχθηκε κόμματος του Γιώργου Περδίκη, είναι ένας καλός λόγος να αναθεωρήσει κάποιος την πίστη του  στην απλή αναλογική. Δεν είναι η διαφωνία μου με τις πολιτικές θέσεις των Οικολόγων που με οδηγεί σε αυτή   τη στάση. Δεν είναι καν το γεγονός που επικρίνουν πολλοί, πως δηλαδή οι οικολόγοι ασχολούνται πρακτικά με τα πάντα και μόνο λίγο με την Οικολογία όταν έχει κανένα «ζουμερό» θέμα. Όταν βρίσκεσαι σε ένα κοινοβούλιο όπου συζητούνται όλα, τότε πρέπει να έχεις άποψη για όλα. Στη Γερμανία είχαν πράσινο υπουργό εξωτερικών – δε μιλούσε μόνο για Οικολογία…

Ντε φάκτο βεβαίως, οι Οικολόγοι και σχεδόν όλα τα άλλα κόμματα που επωφελήθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια από την επιλογή της απλής αναλογικής αξιοποίησαν την ακατανόητη σημασία που τους δίνει το πολιτικό αλλά και το δημοσιογραφικό πλαίσιο για να προβάλουν εύκολες, βολικές, εύπεπτες μαξιμαλιστικές θέσεις στο Κυπριακό, με πιο απλά λόγια: λαϊκισμός ικανός να ελκύσει τις λίγες χιλιάδες ακραίων ή αφελών ψηφοφόρων που απαιτούνται. Άρα, το μικρό μέτρο, ενθαρρύνει τους ακραίους. Τους λαϊκιστές και τους περιθωριακούς.

Είναι αυτό αρκετά σημαντικός λόγος για να εισηγηθεί κάποιος την αλλαγή του εκλογικού νόμου;

Μέχρι εδώ θα απαντούσα, ναι μεν, αλλά…

Γιατί το πρόβλημα ξεκινά από κάποιες άλλες αφετηρίες: είναι κατ’ αρχάς το θέμα της πρακτικής σημασίας των μονοεδρικών κομμάτων. Σε μια βουλή με 56 πλάσματα, αντιλαμβάνεστε πως η μια ψήφος είναι δυνατόν να αποκτήσει σημασία πολλαπλάσια της εμβέλειας του κόμματος που εκπροσωπεί και αυτό δεν είναι ιδιαίτερα θεμιτό για τη δημοκρατία αφού λειτουργεί σε βάρος των μεγάλων και πολλών. Πολλοί αντιμετωπίζουν το θέμα αυτό  στη βάση του είδους του πολιτικού συστήματος που έχουμε, την προεδρευόμενη δημοκρατία δηλαδή, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ντε φάκτο και χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αυτό που λένε στην Ελλάδα «δεδηλωμένη».

Ξεχνούν όμως, πως το σύστημα μας λειτουργεί …λειψά, από το 1964, χωρίς τη συμμετοχή των τουρκοκυπρίων, πρακτικά χωρίς το αντίβαρο που προέβλεπε το σύνταγμα τόσο στο επίπεδο της εκτελεστικής εξουσίας, όσο και στο κοινοβούλιο.

Με αυτή την υπενθύμιση, η βουλή ντε φάκτο αναβαθμίζεται και ναι, είναι επιθυμητή η κατά το δυνατό ορθότερη της λειτουργία χωρίς τον κίνδυνο η μια μεμονωμένη ψήφος να μπορεί να καθορίζει τις τύχες της χώρας, μάλιστα με κριτήρια λαϊκιστικά και αλλότρια.

Το πρόβλημα έχει και μια άλλη πτυχή:  η εκλογή στη βουλή προσφέρει μια ευκαιρία προβολής, στα κρατικά τουλάχιστον ραδιοτηλεοπτικά μέσα, περίπου ισότιμη.  Υπάρχει υποχρέωση προβολής των θέσεων *όλων* των κομμάτων , ανεξαρτήτως αν στην πράξη υπάρχουν μόνο δυο απόψεις, ανεξαρτήτως αν υπάρχει ή δεν υπάρχει «είδηση». Στο Κυπριακό ας πούμε, υπάρχει η άποψη του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ που επιθυμούν λύση και η άποψη του ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΕΥΡΩΚΟ, ΣΥΜΠΟΛ, Οικολόγοι που *δεν* θέλουν. ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ εκπροσωπούν σχεδόν 70% των ψηφοφόρων και όμως η άποψη τους αποτελεί μόνο τα 2/7 εκείνων που ακούει ο ακροατής.

Όπου και να πάει το εκλογικό μέτρο, αυτός ο παραλογισμός πρέπει να σταματήσει: ο δημοσιογράφος πρέπει να κρίνει και να μεταδίδει τις διαφορετικές απόψεις και ειδήσεις, όχι να μετατρέπεται σε κούριερ μιας απηρχαιωμένης ισοπεδωτικής λογικής.

Και φυσικά, το πρόβλημα *δεν* είναι μόνο στο Κυπριακό. Η δυνατότητα να έχει κάποιος ντε φάκτο χρόνο στα ΜΜΕ, οδηγεί επίσης ντε φάκτο στο λαϊκισμό: πως θα ξεχωρίσεις από τους «γκρίζους» άλλους, αν δεν χρωματίσεις λίγο το λόγο σου με κορόνες, υπερβολές, αιτήματα εκ μέρους αδυνάμων κρίκων της κοινωνίας;

Αυτή η κατάσταση δεν είναι όμορφη, αλλά φυσικά, δεν είναι βέβαιο πως θα διορθωθεί με την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Ίσως τότε να ενταθεί ο λαϊκιστικός ανταγωνισμός εντός των μεγάλων κομμάτων, όπου οι αντιπρόσωποι τους θα θέλουν να ξεχωρίσουν ο ένας από τον άλλο.  Ας πούμε όμως πως λειτουργώντας εντός ενός μεγάλου κόμματος που και πάλι ντε φάκτο έχει αυξημένη ευθύνη για τον τρόπο, ένας βουλευτής θα περιορίσει το λαϊκισμό του….

Πέραν των πιο πάνω «τεχνικών» υπάρχει και η σύγκριση με άλλες χώρες: στις περισσότερες χώρες το μέτρο είναι ψηλότερο λένε, μια από τις πιο προχωρημένες και οργανωμένες χώρες, η Μεγάλη Βρετανία, έχει πλειοψηφικό σύστημα, που σημαίνει πως οι εκλελεγμένοι βουλευτές απέχουν πολύ από την εμβέλεια των κομμάτων από τα όποια προέρχονται. Πέραν της ενημέρωσης για το τι γίνεται άλλου όμως, νομίζω δεν είναι χρήσιμη αυτή η σύγκριση: κάθε χώρα κρίνει και κάνει βάσει των δικών της συνθηκών.

Και ναι, ανεξάρτητα του τι γίνεται στην Αγγλία του πλειοψηφικού ή την Τουρκία του 10%, θεωρώ και εγώ τελικά πως το σύστημα μας χρειάζεται αλλαγή, η βουλή χαρακτηρίζεται από λαϊκιστική δυσλειτουργία  και ναι ίσως το 5% να είναι επιθυμητό.

Νοιώθω όμως πως οι σκέψεις μου δεν είναι ακόμη πλήρεις.

Και οφείλω να ομολογήσω πως όπως παρουσιάστηκε το θέμα, πως κάνει την πρώτη κίνηση ο ατρόμητος Αβέρωφ, το ΑΚΕΛ σφυρίζει αδιάφορα αλλά πρακτικά θα συμφωνήσει στο 4% και βοηθά και το ΔΗΚΟ, που με χαρά θα απέχει αφού σε μια τρικομματική βουλή θα έχει πάντα τον τρόπο να ελέγχει που πάνε τα πράγματα…

Ε, αυτό, λίγους μήνες πριν από την ημερομηνία των επομένων εκλογών *δεν* ακούγεται όμορφο. Αν υπάρχει θέμα πολιτικής ηθικής, αυτή η κίνηση δεν ταιριάζει. Στην Ελλάδα, στην Ιταλία που γίνεται τακτικά αλλαγή του εκλογικού νόμου, αφορά πάντα τις μεθεπόμενες εκλογές – και αυτό είναι σημαντικό ακόμα και αν λάβει κάποιος υπόψιν πως είναι δυο χώρες με κοινοβουλευτική δημοκρατία. Όπως και να το κάνουμε υπάρχει ένα άτυπο πλαίσιο κανόνων και η παραβίαση αυτού του πλαισίου θα προσφέρει άπειρες ευκαιρίες σύγκρουσης και αντιπαράθεσης. Και αυτό είναι αχρείαστο και ναι, το λέω αυτό ακόμα και με πλήρη γνώση πως στην παρούσα συγκυρία, ο κίνδυνος και το ρίσκο είναι ακόμη μεγαλύτερος και έχει όνομα: η συμμορία του ΕΛΑΜ.

Τέλος υπάρχει και το πιο βασικό: η λύση. Στη μέση της πιο σημαντικής διαδικασίας για λύση, στην καρδιά της περιόδου που θα δρομολογηθούν σοβαρές εξελίξεις φαίνεται να προκύπτει ως προτεραιότητα για τα «καλά» μεγάλα κόμματα η αλλαγή του εκλογικού μέτρου. Όπως και να το κάνουμε, αυτή η κίνηση θα εκτρέψει την προσοχή από το σοβαρό και ουσιαστικό, την προσπάθεια για λύση, σε κάτι υποδεέστερο το οποίο σε περίπτωση λύσης δεν θα υφίσταται καν. Θα αντιμετωπιστεί στα πλαίσια του μετεξελιγμένου συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Επίλογος: η απλή αναλογική, εκ των πραγμάτων, δε δούλεψε ορθά, το λειψό μας πολιτειακό σύστημα δεν βοηθά επίσης. Θα ήταν επιθυμητή η αύξηση του ορίου, δεν είναι καλό το timing.

Και τέλος: πολύ πιο σημαντικό από το ίδιο το εκλογικό μέτρο είναι η λύση. Που θα τα *λύσει* και αυτά.